De Hooikade is hard toe aan verbetering. Zo blijkt uit verschillende onderzoeken. Dit traject wil de gemeente in goede samenwerking met omwonenden en andere geïnteresseerden vormgeven. Om u wegwijs te maken in onze opdracht worden in deze projectsamenvatting achtergrondgegevens met u gedeeld. De samenvatting eindigt met een puntige uiteenzetting van de positieve en negatieve aspecten van de huidige inrichting.

Aanleiding 

In het Integraal uitvoeringsprogramma openbare ruimte van de gemeente Schiedam is de reconstructie van de Hooikade opgenomen voor het 1e kwartaal 2022. In 2012 (gelijk met de Buitenhavenweg) is onderzoek gedaan naar de technische staat van de kade. Uit duik- en laboratoriumonderzoek is gebleken dat de kadeconstructies een verwachte restlevensduur hebben van kleiner dan 10 jaar tot maximaal 25 jaar. Herstel of vervanging van de kade is daarom noodzakelijk. Hierbij is het uitgangspunt (bij zowel kadeherstel als -vervanging) dat de zeven beeldbepalende platanen op de Hooikade worden behouden. Dit tenzij op grond van goede argumenten blijkt dat behoud onhaalbaar is.  

De bestrating van de Hooikade heeft last van wortelopdruk, waardoor gevaarlijke situaties ontstaan. Om dit op te lossen, is het nodig om de groeiplaats van de bomen te verbeteren.  

Een ander punt van aandacht is de riolering. Uit onderzoek is namelijk gebleken dat die is verzakt en infiltratie van grondwater toont. Om die redenen is vervanging noodzakelijk. In de gemeentelijke opgave wordt tot slot ook de verlichting meegenomen. Doordat er weinig verlichting is, wordt de Hooikade als donker en onveilig ervaren.  

Projectopdracht / Doelstelling 

Voor de gemeente Schiedam zijn de noodzakelijke ingrepen aanleiding om met ‘buren’ van de Hooikade aan de slag te gaan met de duurzame, integrale herinrichting van dit historische stukje stad. Daarbij is het streven om, idealiter met behoud van zeven historische platanen, tot een ontwerp te komen dat ertoe leidt dat de Hooikade voortaan correspondeert met haar omgeving en uitgroeit tot een gewaardeerde plek onder de platanen.  

Randvoorwaarden  

De bestrating sluit aan bij de binnenstad, de omgeving ziet er verzorgd en netjes uit en kan weer veertig jaar mee. Gedurende twintig jaar is geen groot onderhoud nodig. De inrichting sluit aan bij de principes uit het vastgestelde Handboek Openbare Ruimte. De kademuur verkeert weer in goede staat. Bij herstel is de beoogde restlevensduur minimaal vijftig jaar, bij vervanging honderd jaar. De zeven monumentale bomen zijn behouden en hun groeiplaats is geoptimaliseerd. De overlast die eerder door de wortels werd veroorzaakt, is zoveel als mogelijk voor de komende jaren beperkt. De riolering voldoet weer voor de komende veertig jaar. De verlichting in het gebied voldoet aan de geldende normen. 

Geschiedenis Hooikade / De Plantage 

Het toenemende scheepsverkeer was in 1613 reden om de Nieuwe Haven te laten graven. Het gemeentebestuur meende met dit besluit de bedrijvigheid een dienst te bewijzen. Er ontstond immers een stuk land, ontsloten door waterwegen, waarvandaan nieuwe bedrijven zich goed konden ‘bewegen’. De stadsuitleg Het Nieuwe Werck was in 1614 oorspronkelijk bedoeld als vestigingsplaats voor allerhande bedrijven die er gebruik konden maken van grond die door de gemeente Schiedam in erfpacht werd uitgegeven.  

Storm liep het allerminst met de bedrijvigheid. Een eeuw na het ontstaan ervan bleek de plek meer in trek als locatie voor buitenhuizen en tuinen van welgestelde Schiedammers. Het stadsbestuur besloot daarop in 1766 het roer om te gooien. Het nieuwe stukje Schiedam zou een stadspark worden.  

Uit verschillende ontwerpen koos de Vroedschap uiteindelijk voor een ontwerp van Horsman. Die mocht zijn plan onder toezicht van onder anderen stadsarchitect Ary van Bol’Es uitvoeren. Het gebied ontwikkelde zich tot een stadsdeel met particuliere lusttuinen en voorzag daarmee in een duidelijke behoefte. Het gaf Schiedammers gelegenheid te ontvluchten aan de vervuiling als gevolg van jenevernijverheid. 

Verschillende (tuin)architecten zouden vervolgens nog hun draai geven aan De Plantage. Zo volgde in1826 een aanpassing naar ontwerp van J.D. Zocher jr. en was het in 1954 de beurt aan J.J. Schipper. Hoewel de functies in de randen van De Plantage wijzigden, bleef de hoofdopzet al die jaren overeind.  

Het gebied rond de Hooikade heeft te maken gehad met een aantal belangrijke ontwikkelingen. Zo leidde het graven van de Westerhaven (1860) tot extra scheepsverkeer. Ook kwam er een paardentram-verbinding tussen het centrum van Schiedam richting het Hoofd aan de Maas en werd er een gasfabriek geopend ten oosten van de Varkenssluis. Vanaf eind 19e eeuw kwam de woningbouwontwikkeling in het gebied op gang. Dat begon met de ontwikkeling van woningbouw op De Gorzen. Later volgden planmatige uitbreidingen ten zuid-westen van het centrum van Schiedam. Op kleinere schaal was de uitbreiding van Nolet richting het westen tot op de kade een belangrijke wijziging die van invloed is op hoe de Hooikade vandaag de dag wordt beleefd. 

Als wordt gekeken naar de laatste zestig jaar dan springen er twee ontwikkelingen uit die van invloed zijn op de Hooikade. Ten eerste het ‘dichtslibben’. Aan de westzijde slibt het beeld letterlijk dicht door de uitbouw van Nolet tot aan het water. Op de Hooikade zorgt het groen ervoor dat de kade een steeds geslotener karakter krijgt. Een open aanzicht van een ‘kade’ met ‘vrije’ doorzichten over het water verdwijnt hierdoor. Ook de nieuwe brug, die de oude hoofdbrug vervangt, is massiever. Het brugwachtershuisje sluit het zicht op de kade af. Hierdoor is in de afgelopen zestig jaar het stedenbouwkundige beeld van twee kades die aan weerszijden van de Varkenssluis doorlopen langs het water, verdwenen. 

De tweede ontwikkeling die ontegenzeggelijk van invloed is geweest op het aanzicht van de Hooikade betreft het toegenomen autobezit. Van een brede open kade, op één niveau, is de Hooikade hierdoor veranderd in een gefragmenteerde ruimte. Daarin zorgt de afwisseling van groenvakken, parkeervakken ervoor dat de kade meer een uitstraling heeft gekregen van een straat. De gele banden en rood-witte ‘verkeerskundige’ oplossingen die in de loop van de tijd zijn verschenen in het straatbeeld, onderstrepen die verandering. Wie beelden uit 1900 en 2020 van de Hooikade met elkaar vergelijkt, zal zien dat in ruim een eeuw tijd de relatie met het water is vertroebeld en dat bovenal sprake is van esthetisch kwaliteitsverlies.  

Sterke punten zwakke punten 

Hieronder zijn de sterke en zwakke punten van de Hooikade samengevat. Dit overzicht moet als basis dienen voor behoud of verbetering van de inrichting van de Hooikade. De bedoeling is om de punten aan te vullen vanuit de beleving van bewoners en belanghebbenden. 

Sterke punten: 

• Potentieel fraai zicht op de verbreding van de Buitenhaven. 
• Imposante constructie van de ‘stoere’ ophaalbrug met brugwachtershuisje. 
• Monumentale kwaliteit van het park De Plantage om de hoek met veel volwassen bomen en een interessante verzameling van kunstobjecten. 
• Een actieve groep bewoners die zich betrokken toont en inzet voor de kwaliteit van de buurt. 
• In de basis fraaie historische bebouwing aan de Hooikade bouwjaar omstreeks 1915. 
• Geen doorgaand verkeer op de kade, waardoor het relatief rustig is. 

Zwakke punten:

• Erg ‘functionele’ / gefragmenteerde verkeerskundige vormgeving in plaats van een fraai vormgegeven kade waarop een aantal functies vanzelfsprekend is geïntegreerd. 
• Parkeerplaatsen langs het water zijn gepositioneerd op de mooiste plek aan de kade, waardoor het water aan het zicht wordt onttrokken en de kade op veel plekken ontoegankelijk is. 
• Boom (zaailing) staat erg dicht op het brugwachtershuisje. 
• Rood-witte hekwerken aan het einde van de Hooikade ogen rommelig en sjofel. 
• Verlichtingsniveau voldoet niet aan huidige eisen ten aanzien van wenselijk verlichtingsniveau. 
• Technische staat van de kade is onvoldoende.